"Meilogu II" custu sàbadu in sa biblioteca de Bànari

B'at libros chi serbint a nos fàghere cumprendere dae in ue benimus. S'òpera in duos volùmenes (pro como sunt duos ebbia) de Giuanne Deriu e de Sarvadore Chessa acumprit a custu obietivu. A pustis de àere publicadu su primu, in ue sos autores nos faghent a bìdere s'evolutzione territoriale de s'odiernu Meilogu, dae sa curadoria originària finas a s'ùrtima unione de sos comunes, su segundu aprofundit s'istùdiu de sa chi fiat sa curadoria de Costa de Addes annanghende-bi tres capìtulos pertocantes s'epìgrafe de sa “ghenna laterale” de Santa Maria Iscalas, su prioradu de Nostra Segnora de Sea e sa batalla de Àidu de Turdu.
No est de badas chi su libru est istadu presentadu in Bonorva e Semèstene (Costa de Addes), in Bunnànnaru (in sa crèsia de Santa Maria Iscalas) e at a èssere presentadu finas in Turalva, in ue s'at a ammentare s'èpica batalla finas ponende in òpera una re-evocatzione.
Su de suos volùmenes comintzat cun una premissa pertocante sas istitutziones e sa sotziedade de sa Sardigna giudicale intre su de XI e su de XIII sèculos. Est finas cosa curiosa bìdere s'organizatzione amministrativa de tando cunfrontende-la cun sas mudadas de oe.
In tempos de “riformas”, in ue una die emmo e s'àtera puru si faeddat de abolitzione de su Senadu e de sas provìntzias (cando non de sos comunes) bìdere àteras formas de organizatzione istatuale podet agiuare a cumprèndere ite cherimus como.
Proamus a partire dae sas “villas”. Issas fiant economicamente autosufitzientes pro mèdiu de unu tziclu agrìculu cumpletu (a manera òvia semus faeddende de una economia arretrada). Sighimus cun sa “scolca”, ente intermèdiu intre sa “villa” e sa “curadoria” pro chistiones fiscales e amministrativas. Oe amus dificultades a nàrrere cale est sa punna econòmica de una bidda de su Meilogu e no ischimus si s'ente intermèdiu de s'Unione de sos comunes podet cobèrrere sas funtziones de sas Provìntzias chi nde cherent bogare. Amus unu muntone de dudas a in antis de nois. Una resone in prus pro cumprèndere chie fìamus.
Si imbetzes cherimus cumprèndere ite amus a èssere in su tempus benidore, chirchende gasi de evitare s'iscumparta de unas cantas biddas nostras, tocat a nos pònnere paris non petzi pro sas “funtziones assotziadas” ma pro bìdere cale sunt sos obietivos de su territòriu intreu. Giuanne e Sarvadore, pro nde nàrrere una, proponent unu pesu sòtziu-econòmicu-demogràficu prus mannu finas aunende sas uniones de su Meilogu e de Biddanoa. Ca finas in sa terminologia nos devimus pònnere de acordu, mancari chi su problema de sas làcanas de su Meilogu no est nou. Ite est Meilogu oe? Solu sas biddas chi faghent parte de s'Unione o finas Pàdria, Romana, Monteleone e Mara chi faghent parte de su matessi sistema bibliotecàriu?
E Bànari? Giai dae su primu volùmene bidimus chi s'atuale territòriu de sa bidda nostra faghiat parte de duas curadorias. E de duas diòtzesis. Sa villa de Bànari e sos nùcleos monàsticos de Santu Miali e Santu Larentu faghiant parte de sa curadoria de Meilogu e de sa diòtzesi de Sorres. Sa villa e su monastèriu de Sea faghiant parte imbetzes de sa curadoria de Figulinas e de sa diòtzesi de Piaghe. In su libru amus a bìdere duas dudas. Sa prima pertocat sa villa de Seve e su monastèriu. Fiant ligados a pare o fiant duas entidades partzidas? E fiant collegadas dae unu suta-caminu in ue bi fiat su nòdidu siddadu? Sa segunda pertocat s'apartenèntzia de Seve: ospidaliera o vallombrosana? A sa prima at giai rispostu, bene o male, tziu Barore Sassu cun sos versos suos (“Pòveros acudide a su siddadu...”). Sa segunda la lassamus a sos autores chi ant a faeddare sàbadu in Bànari.